Bezsenność, agrypnia to zakłócenie stanu zdrowia, w którym niewystarczająca jest długość snu lub niezadowalająca jego jakość. Może polegać na trudnościach w zasypianiu, wczesnym przebudzaniu się, wybudzaniu się w trakcie snu lub na złej jakości snu, czego następstwami w ciągu dnia są uczucie braku wypoczęcia, gorsze samopoczucie, drażliwość, osłabienie koncentracji i zdolności uczenia się. Bezsenność może być rozumiana albo jako objaw, albo jako odrębna jednostka chorobowa.

W badaniach przekrojowych populacji ogólnej bezsenność stwierdza się u około 10–30% osób. W populacji ogólnej skargi na niewystarczającą ilość lub złą jakość snu w ciągu roku zgłasza od 20% do 50% osób.

Najczęstszymi skargami osób cierpiących na bezsenność są trudności z zaśnięciem, nieco rzadsze są skargi na brak ciągłości snu (wybudzanie się) i zbyt wczesne przebudzanie się (zbyt wczesne przebudzanie się bez możliwości ponownego zaśnięcia jest z kolei częstym objawem zaburzeń depresyjnych). Objawom tym u osób z bezsennością może towarzyszyć poczucie niezadowalającej jakości snu. Zwykle skargi obejmują więcej niż jeden z wymienionych objawów. Bezsenność, jako zaburzenie, stwierdza się, gdy tego rodzaju problemy skutkują odczuciem braku wypoczęcia, zmęczeniem fizycznym i psychicznym, gorszym samopoczuciem i utrudniają funkcjonowanie społeczne i zawodowe.

Powtarzające się bezsenne noce mogą usposabiać pacjentów do odczuwania napięcia lękowego przed położeniem się do snu, obaw o to, czy uda się przespać noc, a także natłoku myśli o różnego rodzaju trudnościach życiowych.

Wśród różnych przyczyn trwającej co najmniej miesiąc bezsenności u pacjentów kierowanych do ośrodka medycyny snu w 36% przypadków stwierdzono zaburzenia psychiczne, u 15% bezsenność pierwotną psychofizjologiczną, u 12% uzależnienie od alkoholu lub leków, u 12% zespół niespokojnych nóg, u 9% bezsenność subiektywną, u 6% zespół bezdechu sennego, u 6% bezsenność spowodowaną działaniem leków i u 4% bezsenność uwarunkowaną innymi przyczynami.

Bezsenność pierwotna (inaczej samoistna) – uważana jest za odrębną jednostkę chorobową należącą do zaburzeń snu (charakteryzującą się określonym zespołem objawów, profilem patofizjologicznym, określonym przebiegiem, przewidywalną odpowiedzią na leczenie), w której bezsenność nie jest związana z innymi zaburzeniami psychicznymi ani też z chorobami somatycznymi czy działaniem substancji psychoaktywnych. W większości przypadków do zachorowania na bezsenność pierwotną dochodzi nagle pod wpływem stresujących wydarzeń życiowych. Po ustaniu czynnika stresogennego bezsenność przechodzi w fazę przewlekłą i może ustąpić po kilku miesiącach lub trwać latami, w trakcie których dochodzi do przejściowych pogorszeń lub popraw

Bezsenność wtórna
Termin bezsenność wtórna stosowany jest wówczas, gdy bezsenność jest jednym z objawów występujących w przebiegu zaburzeń zdrowotnych innych niż pierwotne zaburzenia snu. W konsekwencji przebieg bezsenności wtórnej zależny jest od charakteru schorzenia pierwotnego.

Bezsenność polekowa (jatrogenna).
Bezsenność może być następstwem niepożądanym stosowania różnych metod leczniczych, w tym niektórych leków.

Rodzaje bezsenności
Bezsenność przygodna (inaczej krótkotrwała) – bezsenność trwająca krócej niż 4 tygodnie, najczęściej związana ze stresem spowodowanym bieżącymi sytuacjami.

Bezsenność przewlekła – bezsenność trwająca dłużej niż 4 tygodnie, często związana jest z depresją, zaburzeniami lękowymi, uzależnieniem od alkoholu, przewlekłymi chorobami somatycznymi np. zespołami bólowymi, chorobami narządu ruchu, zaburzeniami hormonalnymi.

Bezsenność, zwłaszcza przewlekła, posiada szerokie spektrum poważnych następstw. Prowadzi ona do trudności w funkcjonowaniu poprzez upośledzenie uwagi ciągłej (koncentracji), pogorszenie pamięci roboczej oraz sprawności uczenia się. Pośrednimi następstwami bezsenności mogą być (spowodowane pogorszoną sprawnością poznawczą) wypadki w pracy lub wypadki komunikacyjne.

Bezsenność może być czynnikiem rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Nasilona bezsenność może powodować czterokrotne zwiększenie ryzyka wystąpienia epizodów wieńcowych. Bezsenność istotnie wiąże się z nadciśnieniem tętniczym.

Nasilona bezsenność – w której łączny czas trwania snu w ciągu doby jest krótszy niż 3,5–4,5 godziny – wiąże się większą o ponad 15% umieralnością pacjentów, przy czym związek ten występuje niezależnie od współwystępujących chorób. W przypadku łagodnej bezsenności nie wykazano istotnego związku z umieralnością pacjentów.